มหาวิทยาลัยนเรศวรทำวิจัย “ผ้าทอลวดลายใหม่เอกลักษณ์ประจำจังหวัดพิษณุโลก”
องค์ความรู้จากภูมิปัญญา สู่สินค้าวัฒนธรรมรับประชาคมอาเซียน
สะท้อนตัวตน บนความร่วมสมัย
ผ้าไหม ผ้าฝ้ายฝีมือคนไทย คือภูมิปัญญา
วัฒนธรรมอันงดงามที่มีชื่อเสียงขจรขจายไปทั่วโลก โดยแต่ละจังหวัดต่างมีผ้าทอลวดลายเป็นเอกลักษณ์
สำหรับจังหวัดพิษณุโลกปัจจุบันมีผ้ามัดหมี่ลายดอกปีบ
ซึ่งถอดแบบมาจากปีบพันธุ์ไม้มงคลพระราชทานของจังหวัดพิษณุโลก
เป็นผ้าทอพื้นเมืองประจำจังหวัดที่มีการรณรงค์ส่งเสริมให้สวมใส่อย่างต่อเนื่อง
แต่นอกจากนี้แล้ว พิษณุโลกยังมีลวดลายผ้าทอของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ที่อาศัยกระจัดกระจายอยู่ทั่วไป
ซึ่งมีความน่าสนใจอย่างยิ่ง ด้วยเหตุนี้เอง สถานอารยธรรมศึกษา โขง-สาละวิน
มหาวิทยาลัยนเรศวร ซึ่งมีการศึกษา วิจัยผ้าของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ตามภารกิจด้านการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม
จึงได้ดำเนินงานวิจัยเรื่อง “การออกแบบลวดลายผ้าทอเอกลักษณ์จังหวัดพิษณุโลก” ขึ้น
ลวดลายดอกปีบกาสะลอง
“งานวิจัยนี้เริ่มตั้งแต่การศึกษา
รวบรวมข้อมูลผ้าของแต่ละชาติพันธุ์ในจังหวัดพิษณุโลก โดยการลงพื้นที่ของบุคลากรสถานอารยธรรมศึกษา
โขง-สาละวิน พร้อมทั้งศึกษาโบราณสถาน โบราณวัตถุ และเอกสารตำราต่าง ๆ
ที่สื่อความหมายตัวตนของพิษณุโลก เช่น ลายปูนปั้น จิตรกรรมฝาผนัง เป็นต้น”ผู้ช่วยศาสตราจารย์
ดร.วศิน ปัญญาวุธตระกูล ผู้อำนวยการสถานอารยะรรมศึกษา โขง-สาละวิน
มหาวิทยาลัยนเรศวร กล่าวถึงงานวิจัย โดยมีนายวชิรพงษ์ วงศ์ประสิทธิ์
นักวิชาการช่างศิลป์ เป็นหัวหน้าโครงการวิจัย เล่าถึงการดำเนินการว่า
ลวดลายปีบขาว
“เมื่อเก็บรวบรวมข้อมูลได้แล้ว
ก็นำมาออกแบบเป็นลวดลายผ้าทอในลักษณะกราฟ โดยใช้หลักการสังเกต วิเคราะห์ ศึกษาและจัดกลุ่มลวดลายออกเป็น
๔ กลุ่ม คือ กลุ่มลวดลายสัตว์ กลุ่มลวดลายพรรณไม้ กลุ่มลวดลายสิ่งของเครื่องใช้
และกลุ่มลวดลายเบ็ดเตล็ด กลุ่มละ ๓ ลวดลาย รวมเป็น ๑๒ ลาย จากนั้นนำสำรวจความคิดเห็น
สอบถามกลุ่มตัวอย่าง โดยวิธีการสุ่มแบบไม่จำเพาะเจาะจง และไม่เน้นเฉพาะคนพิษณุโลกเพราะเราคาดหวังว่าเมื่องานวิจัยสำเร็จเกิดเป็นผืนผ้าขึ้นมาแล้ว
ทุกคนสามารถใช้ได้”
จากการสอบถามกลุ่มตัวอย่าง
ได้ลวดลายลักษณะผ้าทอที่มีความพึงพอใจสูงสุด จำนวน ๖ ลาย
จึงนำไปสู่กระบวนการทอจริง โดยได้รับความร่วมมือจากกลุ่มทอผ้าบ้านหนองหญ้าปล้อง
ตำบลชมพู อำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก
ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีเชื้อสายชาติพันธุ์ไทลาว
ลวดลายดอกนนทรี
ผ้าทอ
๖ ลวดลายประกอบด้วย
๑. ลวดลายดอกปีบกาสะลองได้แรงบันดาลใจจากมุมด้านหน้าของดอกปีบ
ที่มีลักษณะกลีบดอก ๔ กลีบ
๒. ลวดลายปีบขาว
เป็นแนวคิดต่อเนื่องมาจากลวดลายผ้าทอดอกปีบดั้งเดิม
๓.ลวดลายดอกนนทรี มีแรงบันดาลใจจากดอกไม้ประจำจังหวัดพิษณุโลกคือ
ดอกนนทรี ลักษณะเป็นดอกสีเหลือง กลีบเลี้ยงและก้านกิ่งมีสีน้ำตาล
๔.
ลวดลายไก่โคมขอ
ได้แรงบันดาลใจจากไก่ชนเหลืองหางขาวของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ซึ่งปรากฏอยู่ในพงศาวดารเมื่อครั้งพระองค์ทรงพำนักอยู่ในกรุงหงสาวดี
ทรงนำไก่เหลืองหางขาวไปชนกับไก่ของพระมหาอุปราช
๕.
ลวดลายสองแควได้แรงบันดาลใจจากลักษณะภูมิประเทศของจังหวัดพิษณุโลกที่มีแม่น้ำสองสายไหลผ่านอันเป็นที่มาของชื่อเมืองสองแคว
๖.
ลวดลายน้ำน่านได้แนวคิดจากแม่น้ำน่าน
แม่น้ำสายหลักของจังหวัดพิษณุโลก
นายวชิรพงษ์
วงศ์ประสิทธิ์ เล่าถึงกระบวนการวิจัยต่อว่า“ตอนนี้เราได้ผ้าทอทั้ง ๖ ลวดลายแล้ว
ขั้นตอนต่อไปคือ การนำไปสำรวจความพึงพอใจอีกครั้ง เพื่อให้ได้ ๓ ลวดลายใหม่ เป็นผ้าทอเอกลักษณ์ของจังหวัดพิษณุโลกจำนวนทั้งสิ้น
๓ ลวดลาย เพื่อเป็นทางเลือกให้กับผู้บริโภคในการคัดสรรลวดลายผ้าทอทั้งในด้านความสวยงามและสุนทรียภาพ
ซึ่งทำให้เกิดโอกาสและช่องทางในด้านการแข่งขันตามลักษณะกลไกของการตลาด”
ลวดลายไก่โคมขอ
นอกจากนี้
ผู้วิจัยยังมุ่งหวังให้ผลของการวิจัยครั้งนี้สอดรับกับการเปิดประชาคมอาเซียนเนื่องจากแนวโน้มของรูปแบบสินค้าที่ผู้บริโภคต้องการจะเปลี่ยนไปเป็นสินค้าที่มีความเป็นวัฒนธรรมเฉพาะถิ่นมากยิ่งขึ้นดังนั้น
เมื่อมีการคิดประดิษฐ์ลวดลายผ้าเอกลักษณ์ของตัวเอง จังหวัดพิษณุโลกก็จะมีวัฒนธรรมผ่านลวดลายผ้าทอพื้นเมือง
นำเสนอเป็นสินค้าวัฒนธรรมประจำจังหวัดที่มีคุณลักษณะโดดเด่นเฉพาะตัว
มีความหลากหลาย เป็นการสร้างมูลค่าและคุณค่าทางเศรษฐกิจ สร้างงาน สร้างรายได้
และยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนได้
ลวดลายสองแคว
สถานอารยธรรมศึกษา
โขง-สาละวิน มหาวิทยาลัยนเรศวร ขอเชิญทุกท่านชื่นชมผ้าทอต้นแบบจำนวน ๖ ลวดลายเพื่อเป็นส่วนหนึ่งในการเลือกสรร
กลั่นกรอง ก่อเกิดเป็น ๓ ลวดลายผ้าทอเอกลักษณ์ประจำจังหวัดพิษณุโลก ในนิทรรศการ “เส้นสายชาติพันธุ์สู่การพัฒนาผ้าทอร่วมสมัย”ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของงานความจริงยิ่งกว่าฝัน หลังวัน ๒๕ ปี
มหาวิทยาลัยนเรศวร วันที่ ๑๐ – ๑๑ มีนาคม ๒๕๕๙ ณ ศูนย์การค้าเซ็นทรัลพลาซ่า
พิษณุโลก
ลวดลายน้ำน่าน
พรปวีณ์ ทองด้วง นักประชาสัมพันธ์
สถานอารยธรรมศึกษา โขง-สาละวิน มหาวิทยาลัยนเรศวร
เรวัติ น้อยวิจิตร hub admin rewat.noyvijit@hotmail.com 08-1910-7445
